Er zijn steden waar het verleden wordt gekoesterd. Waar zelfs het nietigst lijkende gebouwtje bewaard wordt voor het nageslacht, gewoon omdat dat leuk is voor later. Waar complete straten beschermd worden tegen nieuwbouw die het eigen karakter van die straat zou kunnen schaden. Waar geen wetten of monumentale status nodig zijn om te voorkomen dat iets moois verdwijnt, maar waar oude gebouwen ongestoord nog ouder kunnen worden. Tilburg is niet zo'n stad. Tilburg is een moderne industriestad. In Tilburg zijn de bestuurders zo onnozel dat ze zich hebben laten wijsmaken dat hoogwaardige architectuur hetzelfde is als het neerdonderen van zo hoog mogelijk gebouwen. Om modern te zijn moet je bovendien bereid zijn om het verleden achter je te laten, niet waar? Dus laten de Tilburgse bestuurders, die niet zelden van buiten Tilburg komen en in deze stad weinig anders zien dan een welkom opstapje in de richting van een carriere in de randstad, alles slopen wat hun idee van een moderne stad in de weg staat. In andere gevallen is sloop zelfs een doel geworden, in plaats van een middel. Op de foto links de resten van een oud huis dat in de jaren 90 zinloos gesloopt werd. Een klein stukje muur staat nog. Met de grond is nooit meer iets gedaan. En de Tilburgse bevolking? Die wordt niets gevraagd. Die heeft inmiddels ruime ervaring met een democratie waarin je af en toe weliswaar even je stem mag laten horen, maar waarin die stem vervolgens door de bestuurders belachelijk gemaakt of zelfs compleet genegeerd wordt. Dan leer je vanzelf je mond wel houden. Want bewoners kunnen met hun emotionele argumenten natuurlijk nooit op tegen de kille berekeningen van de deskundigen, het hoogdravende egocentrisme van architecten en projectontwikkelaars en de botte domheid van de politici.Op deze pagina een kritische kijk op het Tilburgse monumenten- en bouwbeleid. Mogelijk is een en ander beledigend voor de plaatselijke politici. Dat hebben ze dan volledig aan zichzelf te danken. Moeten ze maar wat minder arrogant en dom zijn, en wat meer respect tonen voor de burgers die zij beweren te vertegenwoordigen. De stad behoort tenslotte in de eerste plaats aan de bewoners, en niet aan een handjevol bedrijven en plannenmakers. Tenminste, dat is mijn mening.

Van een aardige Brabantse stad is Tilburg in de afgelopen 50 jaar verworden tot een speelplaats voor burgemeesters, projectontwikkelaars en architecten met grootheidswaanzin. Het Brabantse karakter van dit plein, De Heuvel, werd totaal verminkt. Een eeuwenoude lindenboom, een traditioneel element op Brabantse dorpspleinen, moest plaats maken voor de ingang van een ondergrondse fietsenstalling. Om het draagvlak hiervoor iets te vergroten verzon men dat de boom respectievelijk ziek of dood was en een gevaar voor het verkeer vormde. Leugens! Vuile lage leugens! Toen de boom gerooid werd bleek deze nog springlevend te zijn. En een gevaar voor het verkeer? Inmiddels is het plein voor het meeste gemotoriseerd verkeer afgesloten. Fietspaden hadden dan ook makkelijk iets verder van de boom af verlegd kunnen worden. Bussen zouden er sowieso al geen last van hebben gehad. Het plein is nog verder verpest door de aanwezigheid van allerlei alluminium objecten zonder duidelijke functie, en een opzettelijk niet-traditionele muziektent. Dat het standbeeld van koning Willem II andersom is geplaats en op een soort aquarium is gezet is dan nog wel de minste van de hier begane misdaden tegen de goede smaak. Over enkele jaren moet deze foto overigens alweer verouderd zijn, want de wethouder wil hier meer "woontorens" zien. Jazeker, "woontorens". Vroeger heetten die dingen gewoon flats, maar die naam heeft geen beste reputatie en bovendien kun je voor "woontorens" natuurlijk veel meer geld vragen. Het concept blijft verder hetzelfde.

Ze beloofden ons een architectonisch hoogwaardig nieuw Interpolisgebouw, en in plaats daarvan kregen we dit. Niet alleen beslaat dit ding een flink oppervlak, het gaat ook nog eens flink de hoogte in. In plaats van dat de "architect" nou zo slim was dat oppervlak wat efficienter te gebruiken zodat het allemaal een stukje lager kon, zitten we nu bijna in de hele stad tegen die achterlijke toren aan te kijken. Architectonische waarde: nul komma nul, en zo mogelijk nog minder dan dat. Maar ja, het grote geld hè. Managers. Stropdassen, dure patserige auto's, een skybox in het voetbalstadion, gespeelde interesses in wijn en jazz omdat dat zo lekker elitair staat. Nee, da's bepaald geen wereldje van mensen met smaak. Ze willen gewoon allemaal de grootste hebben, zo simpel ligt het bij deze zieltjes. Jammer alleen dat de rest van de maatschappij daar niet tegen beschermt wordt. Erger nog: de politiek geeft ze alle ruimte die ze nodig hebben. En zo kon het gebeuren dat in een tijd dat schoonheids- en welzijnscommissies menige familie van de droom van een simpele dakkapel beroofden dit monster zonder problemen de horizon kon vervuilen. Misschien doet zo'n skybox wel echt wonderen?

Het zijn trouwens heus niet alleen kantoorgebouwen hoor. Welnee, de steden steken elkaar nu ook al de loef af in hun pogingen om de allerhoogste woontoren in huis te halen. Tilburg is nog niet met de zijne begonnen of Amsterdam kondigt aan nog hoger te zullen gaan. Rotterdam doet daar dan weer een schepje bovenop. En vervolgens overweegt Tilburg de bouw van een tweede, die nog hoger is. Een kinderachtig spelletje waar eigenlijk alleen projectontwikkelaars en bouwondernemingen en derderangs architecten als Carel Weeber echt beter van worden, al zal er hier en daar best een aardig "suikerklontje" voor de politieke kruiwagens af kunnen. Maar wie komt er nu in zo'n ding te wonen? De gemiddelde Tilburger? Laat me niet lachen! Het zijn koopflats die alleen voor welgestelden uit de randstad zijn weggelegd. Nou daar zitten we op te wachten. En de Tilburgers kunnen er alleen maar naar kijken. Ze zullen wel moeten ook, met zo'n kolos. Mijn ongevraagd en ongetwijfeld genegeerd advies aan de politiek; voel je nou als Tilburgs bestuur nou eens niet geroepen om de ruimteproblemen in de randstad op te lossen, maar kies nou eens gewoon voor je eigen werkgebied. En zet nou eens gewoon normale woningen neer. Wat maakt het nou uit dat in Rotterdam alles groter is? Jullie zijn toch zeker geen pubertjes dat je om zoiets gefrustreerd moet raken? Doe desnoods een wedstrijdje wie het verst kan piesen maar laat Tilburg met rust!

Het is helaas allemaal niets nieuws. Werd het voormalige paleis van Willem II ooit omringd door een klein maar aantrekkelijk park, nu is daarvan niets meer terug te vinden. We hebben nu een modern plein, met een lelijke betonnen fontein en weer van die rare metalen gevallen waarvan niemand lijkt te weten waarvoor ze dienen. Weggegooid geld, dames en heren bestuurders! Hier ligt een mooie taak voor vandalen die zich nuttig willen maken! En zoek dan meteen het graf van Becht maar even op, die heeft een postuum koekje van eigen deeg wel verdiend. Becht? Wie is Becht vraagt u? Lees verder, alles wordt nog duidelijk. We blijven nog even op deze lokatie. Want een monument voor de koning dat hier ooit stond is ook allang weer verdwenen; het werd verwijderd "voor onderhoud", vervolgens decennia lang "vergeten" en na de "toevallige" herontdekking bleek het niet meer te redden. Laat niemand mij proberen wijs te maken dat hier geen opzet achter zit, ik weet inmiddels wel beter! De lelijke zwarte flat links op de foto, door steeds meer mensen "de Zwarte Doodskist" genoemd, is overigens aan het paleis gebouwd. Het is het huidige Stadskantoor 1, een creatie van het beruchte architectenbureau Van den Broek en Bakema, bekend van vele andere mislukte projecten, waarvan de Lijnbaan in Rotterdam het meest bekend is. Fervente tegenstanders van elke kunstzinnige vorming van architecten. Hun ontwerpen zijn in de regel ware magneten voor criminaliteit en vandalisme. Want in menselijke maten denken, dat konden de heren Van den Broek en Bakema niet. Vandaar ook dat het paleis in de schaduw staat van die zwarte doos; slopen mocht niet, dus werd hier op symbolische wijze de geschiedenis vernederd, een doelgerichte trap in de richting van al die mensen die het wagen er traditionele opvattingen op na te houden. De zogenaamde "Anton Pieck-mentaliteit", om nog maar eens zo'n mooie term uit de politiek te gebruiken. Die opzet is geslaagd; het paleis ziet er nu meer dan ooit uit alsof het thuishoort in de Efteling. En over enkele jaren is er vast wel een wijze politicus die opmerkt dat het paleis niet past in deze omgeving, en dus alsnog plaats moet maken voor iets "moderners", "stedelijkers", "representatievers" of "prestigieuzers". Dan is het Plan Becht rond.

Zeg nou zelf, zoiets verzint een normaal denkend mens toch niet? Een flat buiten alle proporties, en dat neergezet in een stadscentrum. Wat hiervoor alleen al niet allemaal gesloopt is, je wil het niet weten. Hier is echt geprobeerd om de stad zo lelijk mogelijk te maken, dat kan niet anders. De namen van de schuldige architecten zijn inmiddels wel bekend denk ik? Juist ja, die twee uit Rotterdam weer. Met de zegen van Becht en zijn slippendragers, uiteraard. Wat zegt u? Oh, heb ik het weer over Becht. Ja sorry dat ik op de feiten vooruit loop maar het is zo moeilijk om over dit soort dingen te vertellen zonder af en toe de neiging te krijgen de naam van het hiervoor verantwoordelijke zieke brein te vermelden. Momentje nog, ik vertel u zo alles. We nemen nu nog even een kijkje op het plein naast deze flat.

Ach ja, de Koningswei. Alleen oudere Tilburgers kunnen zich nog herinneren dat die naam ooit stond voor iets heel anders dan de flat op deze foto. Maar die oude volkswijk is, op een klein rijtje oude panden na, totaal weggevaagd door de plannen Van den Broek en Bakema. En waarom? Voor bovengenoemde flat, deze grote tochtige vlakte die Koningsplein werd genoemd, en nog een paar flats waarvan eentje in naam de herinnering aan de Koningswei mocht voortzetten. Handig hoor, zo'n groot plein, op marktdagen en met de kermis. Maar de rest van het jaar is het maar een troosteloze boel. De flat op de foto bood ooit onderdak aan de Openbare Bibliotheek, en toen was het al een triest en onpraktisch ding. Maar het werd tenminste gebruikt. Na renovatie zitten er nu een paar winkels in die zo ver van de andere winkels afliggen dat er bijna niemand komt. Zelfs de bouw van een nieuwe bibliotheek annex Stadskantoor 2 heeft aan het troosteloze karakter van dit plein weinig veranderd, behalve dan dat we dankzij de aanwezigheid van de Sociale Dienst alhier nu ook kunnen genieten van hangjeugd. Maar gelukkig, om de zaak iets op te fleuren hebben de bestuurders geld vrij gemaakt om ook hier van die rare metalen gevallen zonder duidelijk aanwijsbare functie neer te zetten. Werkelijk een hele verbetering. Dames en heren, wat is er mis met bomen? Ja ik noem maar een simpel alternatiefje hoor. Maar ik ben natuurlijk geen deskundige. Ik ben slechts een burger, goed genoeg om een flink deel van mijn inkomen op te offeren aan de politiek en om eens in de zoveel jaar op te komen draven om het beleid een democratische legitimatie te verschaffen. Daar leen ik mij niet meer voor, dames en heren politici. En met mij vele anderen. Gelooft u nou echt dat de lage opkomst verband houdt met de openingstijden van de stembureaus?

Ik noemde de naam van Becht al. Cornelis Becht, om precies te zijn. Of op zijn Tilburgs: Kees de Sloper. Burgermeester van Tilburg van 1957 tot 1975. Van den Broek en Bakema speelden slechts hun rol in de plannen van deze beroepsvandaal, die bij zijn aantreden al had besloten dat Tilburg geen monumenten telde, en die met een jaloerse blik naar Rotterdam keek, de stad die zo gelukkig was geweest in 1940 in een klap van veel historische ballast te zijn verlost. Becht's mening, niet de mijne. Onder de leiding van deze Stalin in de dop, en met de goedkeuring van een uit ruggegraatloze(1) wezels bestaande gemeenteraad, werden complete wijken weggevaagd. Menig monument verdween zinloos onder de slopershamer, enkel en alleen omdat Becht het niet mooi vond en Van den Broek en Bakema "de ruimte nodig hadden" voor hun projecten. Het oude stadhuis werd illegaal gesloopt, en vervolgens werd er tientallen jaren niks met de ruimte gedaan. Pfff, en moet je zien wat er nu staat. De concertzaal annex conservatorium en Academie voor Bouwkunst. Met dank aan architect Jo Coenen. Ik moet toegeven, lang niet iedereen vindt het lelijk. Maar het is weer zo'n typisch prestige object dat te groot is voor zijn omgeving. Ernaast staat een klooster, een opvallend groot complex dat herinnert aan de tijd dat Tilburg nog een belangrijk centrum van de katholieke kerk was. Maar vanaf de straat is er bijna niets meer van te zien, dankzij deze kolos en die stomme loopbrug naar de schouwburg.

En meneer Coenen is nog lang niet klaar. Het gebouw moet nog groter worden want er moeten nog meer kunstopleidingen bij. Dat staat wel prestigieus, zo'n groot "Kunst-cluster". Dat die opleidingen al over een prima eigen gebouw beschikken doet niet terzake. Het gaat immers om het prestige van de Tilburgse politiek! En dus slopen we nog maar wat oude huizen. "Architectonisch gezien niet van belang" oordeelden de deskundigen, en dus verminken we het beeld van de oude, ooit zo mooie, Bisschop Zwijsenstraat nog maar een beetje meer. En dat die architectonisch onbelangrijke maar toch best mooie huizen verdwijnen is dan nog niet eens het ergste; dat ze zullen worden vervangen door iets dat hier qua proporties en vormgeving absoluut niet thuishoort is eigenlijk nog veel kwalijker.

Terwijl iedereen inmiddels beter zou moeten weten. Want iets verderop is het aanzien van de straat al eerder onherstelbaar verminkt, toen een monumentaal fabrieksgebouw (uit de 18e eeuw!) gesloopt werd en vervangen door een kolossaal flatcomplex. Niet alleen is dit complex buiten alle proporties, het oogt ook nog eens duister. Sindsdien wil het in dit deel van de straat maar niet echt licht meer worden, al doet de zon nog zo zijn best. Ja daar hebben de dames en heren van het Gilde der Beroepskostendeclaranten weer goed over nagedacht. Maar ja, 't is zo'n "representatief" gebouw hè, eigenlijk best "prestigieus" en zo.

Wordt u er al moe van? Ik wel namelijk. Of liever gezegd, strontziek. Maar zolang de dames en heren politici doorgaan met hun spelletje speel ik mee. Zelfde straat, iets verderop. Deze 19e eeuwse boerderij...

Wacht even, wat zei ik daar? "19e eeuwse boerderij". Vlak bij het centrum van een grote stad? Jeetje wat leuk, waar zie je dat tegenwoordig nog?

Maar ik maak die zin even af. Deze 19e eeuwse boerderij is uitverkoren om plaats te maken voor een stuk hoogbouw "met een stedelijke uitstraling". Weer zo'n nietszeggende modeterm. Wat is dat nou eigenlijk, "stedelijke uitstraling"? En waarom is het zo belangrijk? Tilburg is een stad met hier en daar een dorpse uitstraling. Wat is daar mis mee? De mensen lijken het allemaal wel prima te vinden. En is dat dorpse nou niet juist zo kenmerkend voor de Tilburgse geschiedenis, een stad die is ontstaan uit verschillende dorpen? Ach nee, dames en heren van de Tiliban. Ik vergat even dat geschiedenis u alleen interesseert als er een receptie aan vast zit, of als het een mooie gelegenheid biedt om weer eens met een foto in de krant te komen.

Ook al zoiets raars. Gezichtsbepalend monumentaal pand brandt af in straat (de Goirkestraat) met de status van beschermd stadsgezicht. De muren staan nog fier overeind, maar de politiek twijfelt of het wel gerestaureerd gaat worden. Wat valt er aan zoiets nou te twijfelen? Dat doe je gewoon! Geen geld? Wat nou geen geld? Met het risico om die zeikerds van Groen Links over me heen te krijgen: als er ineens een flinke pot met geld vrijgemaakt kan worden om ondankbare Somalische asielzoekers weer op het rechte pad te helpen dan is er voor een monument als dit ook geld!

Zo, en daar neem ik geen woord van terug.

Nog zoiets. Een voormalig klooster en ooit onderkomen van de Academie voor Bouwkunst. Een gezichtsbepalend gebouw. Maar de buurt moest lang actie voeren voordat de projectontwikkelaar die het had gekocht instemde met het plan het gebouw grotendeels te behouden in plaats van het te slopen. Grotendeels, inderdaad. Want met de kapel kon hij weinig beginnen. Kijk, dat kan natuurlijk gebeuren. Sloop is altijd jammer, maar alles wat behouden kan worden is meegenomen. Maar helaas, toen brak er ineens brand uit. Het hoofdgebouw raakte zwaar beschadigd terwijl de te slopen delen ongedeerd bleven. Toeval, of is hier meer aan de hand? Hoe dan ook, de plannen staan weer op de tocht. Zo zonde....

Ik heb goed nieuws en ik heb slecht nieuws. Eerst het slechte nieuws: de St. Willibrordkerk in de Enschotsestraat is gesloopt. Het goede nieuws is dat de toren mag blijven staan. Er komt op deze lokatie nu een appartementencomplex en een nieuwe, kleinere kerk. Het wordt niet mooi, dat staat al vast. En het had best mooier gekund. Want met wat goede wil had ook de voorgevel van de kerk makkelijk behouden kunnen blijven, en zaten we straks niet tegen zo'n modern duizend in een dozijn geval aan te kijken.

Maar de St. Willibrord komt er al met al toch een stuk beter vanaf dan de kerk op de Noordhoek, een ontwerp van de beroemde architect P.J.H. Cuypers. Maar ja, die had dan ook geen toren. Het is al erg genoeg dat beeldbepalende gebouwen zoals kerken buiten gebruik raken en gesloopt worden. Maar er is in zulke gevallen wel een betere vervanging te bedenken dat zo'n flat als hier op de foto. "Residence de Noordhoek". Alleen de naam is al volslagen idioot. Wat is nou weer een "residence"? Waarschijnlijk een afleidingsmanoevre, in de hoop dat niemand merkt wat een lelijk ding die "residence" eigenlijk is. Jammer, maar ik zie het wel. Het is een fantasieloze massa steen en glas met lelijke gapende balkons die bovendien ook nog eens een aardig rijtje oude huizen in de schaduw zet en een luguber sfeertje bezorgt. Verloedering is niet altijd toeval....

Wist u het al? Je hebt behalve "residences" ook nog "staetes". Wat is nou weer een "staete" vraagt u? Welnu, net als "residence" is "staete" niets anders dan een modeterm voor een lelijke flat. En ook hier wordt geprobeerd om die lelijke flat op een nogal goedkope manier enige elan te geven, namelijk door een lettercombinatie te gebruiken die al sinds mensenheugenis de Nederlandse taal heeft verlaten. Dat staat deftig, dacht de projectontwikkelaar die ook eens een boek had gelezen, en is weer eens wat anders dan "residence". En dus is het hele land inmiddels al vergeven van de "staetes". In Tilburg staan er twee vlak bij elkaar. Julianastaete (foto) en Heuvelstaete. Goed, vergeleken met gewone flats is het metselwerk iets netter verzorgd, maar voor de rest zijn beide lelijke, fantasieloze gebouwen die eigenlijk helemaal niks deftigs hebben maar gewoon in alle opzichten, behalve hun hoogte, plat zijn. Zelfs een fatsoenlijk dak kan er tegenwoordig niet meer af....

(1) Inderdaad ja, ruggegraatloze. Ik heb even geen zin om mee te doen aan die onnozele nieuwe spelling.